Gewoon Michiel
Na de eerste bijeenkomst van de mannengroep die Roeland en ik begeleiden wordt het me nog maar weer duidelijk hoe belangrijk het is om allerlei taboes rond seksueel misbruik te doorbreken. In eerste instantie door er over te blijven praten en door er berichten zoals deze over te blijven schrijven.
Er bestaan veel misvattingen over seksueel misbruik. Om maar te beginnen met de vraag: 'wat is seksueel misbruik?' De termen aanranding en verkrachting spreken tot onze verbeelding. Maar hoe zit het met een kind dat gedwongen wordt om ‘alleen maar’ te kijken naar de seksuele handelingen van een ander?
Of iemand die gechanteerd wordt om seksuele handelingen met zichzelf uit te voeren voor een webcam? Of sterker nog iemand die zich met mooie praatjes laat verleiden tot het sturen van naaktfoto’s van zichzelf?
Op Wikipedia wordt het onderscheid beschreven tussen hands-on en hands-off misbruik. Zonder fysiek contact kan dus ook al sprake zijn van seksueel misbruik. Er is bij misbruik in alle gevallen sprake van een machtsverschil waardoor dader in de positie is om bepaalde seksuele handelingen af te dwingen bij het slachtoffer.
Hoe ‘onschuldig’ het misschien ook leek, je kunt je op een veel later moment realiseren dat je slachtoffer bent geworden van seksueel misbruik. En misschien word je je op dat moment pas gewaar van de impact die de betreffende handeling heeft gehad op jou als persoon.
'Zo ben ik u eenmaal', 'ik kom niet graag in de buurt van andere mensen', 'ik kan niet omgaan met gezagsverhoudingen', 'ik praat niet graag over mijn gevoel', 'ik ben vaak in mijn gedachten verzonken of ik ben helemaal weg', 'ik ervaar spanning in mijn lijf in bepaalde situaties'.
Dit kunnen allemaal aanwijzingen zijn die een tipje van de sluier oplichten en de impact van seksueel misbruik zichtbaar maken.
In de begeleiding van slachtoffers van seksueel misbruik is het belangrijk om te ontdekken op welk moment die impact zich aandient. Op welk moment gaat de scene van het misbruik zich herhalen? Op welk moment treedt er bij het slachtoffer een gedragspatroon in werking dat het slachtoffer ontwikkeld heeft om het moment van misbruik te kunnen doorstaan?
Het lijf spreekt vaak het eerst. Iemand recht kortstondig de rug of laat de schouders juist zakken. Een woord wordt ingeslikt of een zin niet afgemaakt. Zelfs het afwenden van het gezicht, het ballen van een vuist of het draaien van een voet in de vluchtrichting kan het begin zijn van het ‘ik vertrek’ gedrag. Alles wat daarna komt is (weliswaar in een andere vorm) een herhaling van het misbruik.
Een van mijn vertrek momenten is het moment waarop ik graag iets wil zeggen wat ik belangrijk vind wanneer ik in een groep mensen ben. Ik denk dan ‘ziet niemand dit?’ maar ik blokkeer, ik hou mijn adem in en ik ga met mijn gedachten weg van de groep. Vervolgens hoop ik dan dat iemand anders aan mij ziet dat ik iets wil zeggen en me uitnodigt om me uit te spreken.
Ik heb mezelf jarenlang bestempeld als sociaal onhandig en geen grote prater. Ik twijfel ook altijd of ik het wel goed zie als ik iets zie wat anderen niet zien.
Sinds ik me er van bewust ben welke impact seksueel misbruik heeft in het algemeen en specifiek op mij als persoon, ben ik alle overtuigingen over mezelf gaan onderzoeken. Ben ik wel sociaal onhandig? Wat maakt dat ik blokkeer als ik graag iets wil zeggen?
Dus ja…wat doe ik als ik op schoot zit bij mijn hopman die zijn hand in mijn onderbroek heeft en er een groepje mede-verkenners de ruimte binnenloopt? Ik voel me betrapt. Ik weet niet of dit zo hoort. Ik weet niet wat normaal is. Niemand zegt iets en onderling weten we allemaal dat ‘die hopman nu eenmaal zo is en dat het erbij hoort’. Blijkbaar is wat zij zien normaal. Dus ik hou m’n mond. Ik maak mezelf onzichtbaar. En ik denk dat ik op dat moment de ruimte verlaat. Ik dissocieer.
Zelfs mijn opleider vraagt nog wel eens ‘joehoeh…ben je er nog?’ Ik doe het dus nog steeds. Ik vertrek. Ik dissocieer als ik iets wil zeggen terwijl ik twijfel. Ik voel me betrapt dat ik misschien iets zie en ervaar wat anderen niet zien en ervaren. Of misschien ervaar ik wel iets wat niet het vermelden waard is omdat juist iedereen weet dat het gebeurt, want ‘hij was nu eenmaal zo en het hoorde erbij’.
Dus ik ben al vertrokken. Wat ik zie en ervaar hou ik voor mezelf. En ik blijf in mezelf herhalen dat ik het waarschijnlijk fout gezien of gevoeld heb. Dat hetgeen ik ervaar niet klopt. Anders had er tóen wel iemand gezegd: 'hé doe ff normaal, dit klopt niet, dit is niet OK'.
Ik ken dus mijn vertrek moment en daarna herhaalt zich de scene van toen: ik houd mijn mond, ik maak mezelf onzichtbaar en ik vertel mezelf dat het niet waar is wat ik zie en ervaar.
Het vertrekken gebeurt op een zeer specifiek moment. Het is niet dat het mijn leven onmogelijk maakt. Maar het geeft wel aan dat de impact van seksueel misbruik na 35 jaar nog steeds merkbaar is en gevolgen heeft. Het herkennen van het moment van vertrek is een belangrijke stap in het ontdekken van de impact van seksueel misbruik en is het startpunt om het steeds terugvallen in de misbruikscene ongedaan te maken.
Er is steeds meer bekend en ook nog een heleboel onbekend over de impact van seksueel misbruik. Schrijven gaat me goed af, dus ik blijf nog wel even schrijven. En tegelijkertijd weet ik dat er ook een moment komt dat ik me ga uitspreken. Ik vertrek namelijk op het moment dat ik in een groep mensen iets wil zeggen dat ik belangrijk vind. Het is aan mij om te leren om te blijven op dat moment.